FA’ALAUILOA ALOAIA O LE PIPISI AI O LE FA’AMA’I O LE FIVA O PONAIVI (DENGUE FEVER) I SAMOA

E fa’ailoa aloaia e le Matagaluega o le Soifua Maloloina i le mamalu o le atunu’u le pipisi ai o le fa’ama’i o le
Fiva o le Ponaivi (Dengue Fever) i Samoa. Ua maitauina le alu i luga o le fuainumera o i latou ua fa’amaonia
ua a’afia mai le motu o Upolu, i vaiaso e lua ua tuana’i.
E to’asefululima le faitau aofa’i o i latou na ripoti mai ua fa’amaonia ua a’afia i le fa’ama’i o le Fiva o
Ponaivi, talu mai le masina o Ianuari 2025. O le to’aiva  o i latou nei na ripoti mai i totonu o le lua vaiaso
talu ai. O le to’atele o i latou ua fa’amaonia na a’afia, na ripoti mai le falema’i tele i Moto’otua (TTM), ma o
nisi na autova’a maimo nisi o gasegase, ma fa’atoa siaki ai ma fa’amaonia o lo’o a’afia le fiva o ponaivi. O le
to’atele o i latou nei na a’afia, ua toe fa’afoisia le malosi ma ua manuia.
O i latou uma ua ripoti ua a’afia e nonofo ma aumau i nu’u’ ma afioaga i le itu Matu i Sisifo (Lauli’i i
Mulifanua). E tusa ai ma fa’amaumauga, ua maitauina ai o i latou ua a’afia e aofia ai tamaiti ma tagata
matutua. E to’atasi le tagata ua fa’amaonia ua maliu ai ona o a’afiaga ogaoga o lenei fa’ama’i.
O le fa’ama’i o le Fiva o Ponaivi (Dengue Fever), e pipisi ona e feave’ia e le iniseti o le namu. E fa ituaiga o le
vairasi o le ‘dengue’ e mafua ai lenei fa’ama’i – DENV-1, DENV-2, DENV-3, DENV-4, ma e o’o lava ina tigaina le
tagata pe a a a’afia i se o ituaiga o lenei vairasi. Afai ua o’o le tagata ua a’afia i tulaga ogaoga o lenei fa’ama’i,
e ono maliu ai ona o a’afiaga ogaoga o totoga.
O āuga ma foliga va’aia masani o lenei fa’ama’i e aofia ai;
• Fiva
• Tiga tele le ulu
• Tiga mata
• Tiga so’oga o ponaivi
• Fa’afaufau ma fa’asuati
• Pata le tino
• Vaivai ma gagase le tino
O āuga ma foliga va’aia ua iloa ai ua ogaoga tele le fa’ama’i, ma e tatau ai ona vave vaai se foma’i;
• Tiga tutui le manava
• Fa’ateteleina le tiga o sooga o ponaivi
• Sau le toto i nisi o vaega o le tino (gutu), malosi le fa’afaufau,ma pua’i toto
O lo’o fa’aauauina pea ona tuliloa ma mata’ituina e le Matagaluega o le Soifua Maloloina le tulaga o le pipisi
o lenei fa’ama’i i Samoa faapea ma, isi atunu’u o le Pasefika e aofia ai Toga, Fiti ma Tahiti.
E talosaga atu i le mamalu o le atunu’u ina ia tatou galulue fa’atasi e taofia le pipisi o lenei fa’ama’i, e ala i le
fa’atinoina o puipuiga masani;
• Tausisia le tumamā lautele i totonu o aiga
• Fa’amamā vaega ma nofoaga uma e ono to’a ai le vaivai ma mafai ona tautu’ufua ai namu
• Fa’aaoga tainamu ma tulinamu e puipuia mai le ū a le namu
• Fai laei talafeagai e puipui ai le Dno mai le ū a le namu
• Vave vaai se fomai pe a alia’e ni āuga o lenei fa’ama’i
O le a fa’aauau pea ona fa’ailoa atu e le Matagaluega o le Soifua Maloloina i le mamalu o le atunu’u,
fa’amatalaga ma le tulaga lata mai o le pipisi ai o lenei fa’ama’i.

Ma le fa’aaloalo,